Een culinaire verrassing in het teken van leven.
Dood gaan is misschien wel het moeilijkste wat er is. Zeker als we niet zo goed weten wat de dood is en daarom schuiven we het graag voor ons uit. Als het lukt er over te praten heeft ieder haar eigen verhaal vanuit eigen ervaring en referentiekader. Dat praat ook makkelijker, want doodgaan is misschien wel het moeilijkst wat er is. Het laatste Avondmaal roept dan ook vragen op en daar begint mijn verhaal.
Suzan onze dochter werd 23 jaar geleden geboren met het Syndroom van Down. Vol goede moed begonnen we aan ons nieuwe leven met haar. Al gauw werd dit verstoord door fysieke tegenslagen en Suzan, 4 weken oud, kwam in het VU ziekenhuis terecht en deed haar best alle ongemakken te weerstaan. Een week later bleek dat een ernstig hart- en nierafwijking in combinatie met een totale lichaamsinfectie haar fataal zouden worden. Van het ene op het andere moment waren we niet ouders die vol goede moed gingen leven met een prachtig meisje met Syndroom van Down maar werden we ouders die heel moedig besloten hun kleine kwetsbare meisje niet langer te laten lijden en de behandeling te stoppen. Er was maar één vooruitzicht hadden de artsen ons uitgelegd, Suzan zou ons weer verlaten. Met dit onvolkomen lichaam was geen leven mogelijk. Suzan zou binnen een week komen te overlijden en circa 6 weken oud worden.
Suzan bleek een wonder en een kracht en karakter te hebben die maakten dat ze op eigen kracht zes maanden oud werd. Leven was dus wél mogelijk en wel vijf maanden langer dan verwacht. Voor mij werd dit ‘een geschenk uit de hemel’. Ik ging leven met Suzan. De artsen hadden het over het zwaard van Damocles dat boven ons hoofd hing maar ik zag het niet. Ik zag en kwetsbaar mensje, ik zag en voelde mijn dochter die niets liever wilde dan bij ons zijn. Suzan was licht en liefde en gaf mij de gelegenheid me onvoorwaardelijk met haar te verbinden. Zo geheel onverwacht leerde ik op 29 jarige leeftijd leven met de Dood. Ik leerde de dood omarmen en haar metgezel te worden zo lang het maar kon. De intensiteit, complexheid en pure zuiverheid van het leven kwamen bij elkaar tijdens de zes maanden die ik leefde met Suzan. De rauwe werkelijkheid van het leven zonder haar in alle jaren erna heeft me vele diepe inzichten gegeven. De dood is de moeite waard.
Het Laatste Avondmaal biedt perspectief om het leven te delen nu het nog kan. Samen aan tafel met je dierbaren als je weet dat je niet lang meer te leven hebt. Het gegeven niet uit de weg gaan maar juist aangaan. Wie zijn we met elkaar? Wat beteken jij voor mij? Wist je wel dat…..? Dit zijn gedachten en vragen die maken dat we elkaar aankijken en afvragen hoe we samen het leven tot nu toe hebben geleefd. Het maakt het leven en ook het sterven de moeite waard omdat we kunnen/willen zien en voelen wat we voor elkaar betekenen en hoe we verder gaan nu het nog kan. Wat wil ik werkelijk nog zijn, laten zien, laten horen? Hoe kan je van betekenis zijn voor elkaar nu op dit moment? Het Laatste Avondmaal biedt de mogelijkheid intensiteit en aandachtig samenzijn in het leven te vieren. Ieder op haar eigen manier met zijn of haar eigen verhaal vanuit eigen perspectief.
Van angst voor de dood en alles wat daarbij hoort, zoals Bram die zich afsloot voor het leven omdat hij boos was dat zijn leven zo plotseling eindig was, naar bevrijding voor Bram toen hij toch met zijn maten aan tafel ging en kon ervaren dat praten en vertellen makkelijker bleek dan hij dacht en hij zich zo gewaardeerd wist omdat er nog naar hem geluisterd werd ook. Het heeft het sterven van Bram makkelijker gemaakt.
Of zoals Trees, ze was breekbaar van ouderdom, maar toch; ‘moet ik dan dood? Dat wil ik niet!’ Nooit sprak ze over haar verleden en wat de oorlog met haar en haar ouders had gedaan. Nu met haar eigen sterven in het vooruitzicht kon ze zich openen en kwamen de verhalen van die traumatisch tijd naar boven. De herinnering werd geheeld aan tafel, in het bijzijn van haar kinderen. Trees werd verlost van een zware last die ze haar hele leven met zich mee had gedragen. Trees maakte gebruik van het eeuwenoude ritueel: samen eten. Het verleden kwam op tafel en ondanks haar naderende dood werd het leven lichter.
Voor mij is doodgaan het meest intense stukje leven dat er is. Ik ben dankbaar dat Suzan in ons leven kwam en zij mij geleerd heeft wat het leven ten diepste voor mij betekend. Ik heb het mogen ervaren toen ze dood ging: Zijn, puur en waarachtig zijn. Los van dualiteit versmelten in onvoorwaardelijke liefde die eeuwig zal zijn in verbinding met al wat is.
Els Rosenmöller heeft een passie voor koken en is initiatiefnemer en eigenaar van Het Laatste Avondmaal. Zij is auteur van ‘Mijn stille kind, ze leefde haar leven in zes maanden’. Bezoek voor meer informatie haar website.