Een gesprek over levenseinde is nodig want we worden ouder dan ooit. De medische wetenschap kan ons bovendien langer dan ooit in leven houden, soms langer dan ons lief is.
Nooit eerder in de geschiedenis moesten zoveel mensen zelf nadenken over de grens van het leven en hoe ze daarmee om willen gaan. Dat verklaart de belangstelling voor het onderwerp ‘voltooid leven’.
De discussie spitst zich echter nogal toe op de euthanasiewet en op de vraag of die aangepast moet worden. In het regeerakkoord staat dat de wet niet verruimd gaat worden, maar dat er wel onderzoek en dialoog zal plaatsvinden. Ook al vinden deskundigen, zoals de artsenorganisatie KNMG, dat de wet ruim genoeg is en recht doet aan zowel individueel lijden als aan de positie van artsen.
Verbondenheid
Los van de discussie over wet- en regelgeving is het van belang om te erkennen dat de vraag naar voltooid leven zoveel meer is dan een juridische of medische kwestie voor autonome rationele individuen. Het is allereerst een levensvraag voor mensen van verschillende leeftijden, die hun eigen leven niet los zien van de mensen met wie ze verbonden zijn.Verbondenheid is fundamenteel in dit vraagstuk.
Daarom vindt seniorenorganisatie KBO-PCOB, net als vele anderen die het Manifest Waardig ouder worden tekenden, dat de samenleving volop moet inzetten op het voorkomen dat ouderen gaan ‘lijden aan een voltooid leven’.
De vraag naar je levenseinde is een levensvraag, omdat het alles te maken heeft met hoe je naar de dood, maar vooral ook naar het leven kijkt; hoe je het leven ervaart, waardeert, verbeeldt, uitdrukt en deelt met anderen.
Levenshulp
We moeten leren omgaan met het feit dat we vaker dan vroeger bewust ja zullen moeten zeggen tegen de dood. Daarbij kunnen goede regelingen helpen – zoals een wilsbeschikking, afspraken met de huisarts of een niet-reanimerenverklaring.
Maar de ervaring leert ook dat opvattingen over het levenseinde verschuiven. Wat iemand als 60-jarige onacceptabele levensomstandigheden vindt, kan hij of zij als 80-jarige best acceptabel vinden. En soms ook andersom.
Een levensvraag leidt zelden tot een eenvoudig antwoord, maar meestal tot een verkenning van een heel terrein. Wij pleiten dan ook niet voor stervens-, maar voor levensbegeleiding, zowel door professionals als door mensen onderling. Het is misschien lastig in onze cultuur waarin we zo van regelen en oplossen houden, dat de vraag naar een goede dood uiteindelijk nooit helemaal geregeld of opgelost kan worden. Een levensvraag is een vraag waar je mee leeft – en sterft.
Manon Vanderkaa, directeur seniorenorganisatie KBO-PCOB
Arjan Broers, theoloog en programmamaker Dominicanenklooster Zwolle